vrijdag 6 november 2009

موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه


موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه
محمد نادر ظهـــیر از هـرات
بنا بروایت تاریخ ، دهستان یکی از قدیمی ترین نواحی ترکمن نشین محسوب میگردد .
کتاب حدود العالم از جمله ثقه ترین کتب تاریخی آسیای مرکزی بشمار میآید مولفش این اثر گرانبها را در سال 372 هجری قمری به یکی از امیران سامانی اهداء نمود. درصفحهء 142 آن آمده است که دهســتان از زمرهء نواحی است که متعلق به غوز ها ( اغوزها ) میباشد. وی می افزاید که مــزار علی ابن ســـگزی نیز در همین موقعیت قرار دارد .
ابوالقاسم ابن حوقل نصیبی در کتاب ذیقیمت المسالک و الممالک خویش که در سال 977 میلادی نوشته شده است ، غـــزهارا از ساکنین اصلی دهـــستان و سیاه کوه یا منقــشلاق خوانده و ادامه داده است که مردمان این سرزمین صیاد و شکار چی های ماهری هــستند.
مورخ مشهور دیگری بنام حــمدالله مـــستوفی که متعلق به سالهای 740 هجری قمری میباشد در کتاب معروفش بنام تاریخ گــزیده در مورد دهستان نگارش و تتبع چنین دارد : قباد بن فـــیروز ساسانی در آنجا سدی ساخت و سد مذکور را مرز و حدود دانست میان اتراک و سایرین . و در بارهء آب وهوای آندیار میگوید : دهـــــستان ناحــیتی است که دارای هوای گرم بوده و آب این سرزمین از طریق رود اترک تأمین میگردد.
دهــــستان قدیم از ترسیم کنندگان اصلی راه تجاری تاریخی ابریشم به شمار میرود فلذا در ایجاد تغییر و تحولات سیاسی اقتصادی و فرهنگی منطقه نقش بسزای داشته است . چنانچه مورخ توانا قرن پنجم هجری قمری خواجه ابوالفضل محمد بن حسـین بیـــهقی متولد 385 هجری قمری در صفحهء 135 کتابش گرگان و دهستان را از بلاد پیشرفته و متمول آنزمان خوانده که تلخیص گفتارش در مورد فوق چنین است :
آنگاه که منوچــهر قابوس والی گــرگان خواست تا از امیر مسعود غزنوی اعزاز و اکرام فوق العادهء بعمل آورد ، تحایف نفیس را از سرزمین های گرگان و دهستان گــرد آورده و به سلطا ن پیشکش نمود .
دهــــستان از لحاظ اهمیت اقصادی دارای موقعیت سیاسی خاصی بوده زیرا موارد در تاریخ دیده شده که بعضی از امراء و سلاطین از آن منطقه بعنوان پایگاه امن برای خویشتن در مواقع خاص استفاد بعمل آورده اند .
دانشمند محترم دکتور غلام رضا در صفحهء 217 کتاب خود ( تاریخ آسیای مرکزی ) در بارهء موضوغ فوق الذکر اشارتی داشته است که اختلافات عمیق در میان پسران ایل ارسلان بوقوع پیوست ، سلطان شاه پسر کوچک ایل ارسلان به مدد و یاری مادرش به تخت سلطنتی جلوس نمود . چون برادر بزرگترش تکش ارسلان از جریان آگاه شـــد به کمک و یاری دختر گـــورخان ( همسر فوما ) فرمانروای قراختاییان ، لشگر عظیمی را بسمت خوارزم گسیل نموه و سلطان شاه شکست خورده همراه بامادرش از آنجا فرار نموده و به دیار دهــــستان پناه گرفتند و بعدا به دربارسلطان غیاث الدی غوری رفته و ماندگار شدند.
بعضی از مورخین موقعیت جغرافیای دهـــستان را چنین شرح داده اند :
ـــ یاقوت حموی که در سالهای 1179 - 1229 میلادی میزیسته در کتاب معجم البلدان خود دهستان را ناحیهء متصل به گرگان و در کنار دریای خزر خوانده است .
ـــ اســتاد بارتلد دانشمند روسی در صفحهء 174 کتابش که بنام جغرافیای تاریخی مسمی است از دهستان بعنوان منطقهء با سابقهء تاریخی یاد نموده است .
ـــ شاعر و عارف مشهور ترکمن علامه مختومقلی فراغی ، از دهستان بعنوان ناحیهء مقدس یاد آوری نموده است .
دوستان عزیز ! خوب است تا ختم این نوشته را با شعری زیبا ی از مختومقلی فراغی در بارهء دهستان مزین نمایم :
دهســـتاننـــگ بایرنـــده باد صــــبانی گورســـم
بهــاءالــدین، مـــیرکلان، زنــگی بابانی گورسم
(( در فضای دهستان نسیم باد صبا بمشامم آید و من اندرین حال وهوا بهاءالدین ، میرکلان و زنگی بابا را می بینم ))


E-mail . nadirzaheer@yahoo.com



Geen opmerkingen: